Tecvit Hazreti Cebrail’in okuyus bicimidir

Tecvid, Kur’ân’ı okurken harflerin hakkını vermek, harfleri mahreç ve aslına uygun olarak okumak demektir.

Tecvit kuralları, Hazret-i Cebrail’in (as) Peygamber Efendimiz’e (asm) Kur’ân’ı nazil buyurduğu –tabir caizse- şivedir. Yani Cebrail (as) Kur’ân’ı âyet âyet indirirken nasıl okumuşsa, harflerin boğazdan çıkış biçimlerini nasıl göstermişse, harfleri hangi gırtlak, hançere, boğaz ve ağız sesi ile okumuşsa, Peygamber Efendimiz’e (asm) Kur’ân’ı vahy ederken nasıl kıraat etmişse, bütün bu okuyuş ve kıraat biçimleri Tecvid kuralları olarak tesbit edilmiş ve bir araya toplanmıştır. Yani “Tecvit” adı altında öğretilen okuyuş kuralları Hazret-i Cebrail’den (as) Peygamber Efendimiz’e (asm) intikal eden en güzel okuyuş biçimlerinden ve kurallarından başka bir şey değildir.
Başka bir ifadeyle, tecvit vahiydendir. Bediüzzaman Hazretlerinin ifadesiyle; “Kur’ân’ı yeni nâzil oluyor gibi okumak ve dinlemek ve ondaki hitâbât-ı İlâhiyeyi güya geldiği ân-ı nüzulünde dinlemek ve o hitabı Resul-i Ekremden (a.s.m.) işitiyor gibi dinlemek, belki Hazret-i Cebrâil’den, belki Mütekellim-i Ezelîden dinliyor gibi bir kudsî hâlete mazhar” 1 olmak tecvitli okuyuşlarla mümkündür.
Kur’ân’ın tecvit kuralları ile nazil olduğunu yine Kur’ân’dan öğreniyoruz: “Biz onu senin kalbine iyice yerleştirmek için böyle yaptık. O’nu tertil üzere indirdik.”  Bir diğer âyette Cenâb-ı Hak Kur’ân’ı tecvit üzere okumayı şöyle emreder: “Kur’ân’ı açık açık, tâne tâne, tertil ile oku.” 
Âyetlerde geçen tertilin ne olduğu sorulduğunda Hazret-i Ali (ra) şöyle cevap vermiştir: “Tertil, harflerin tecvidini, sıfatlarını, okuyuş biçimlerini, mahreç özelliklerini ve vakıfları bilerek okumak demektir.”
Kur’ân’ı okurken anlam bozulmasına sebep olmayacak kadar tecvit bilmek ve uygulamak her Müslüman için vaciptir. Hazret-i Enes (ra) diyor ki: “Hazret-i Peygamber’in (asm) Kur’ân okuyuşu medli (uzatılacak yerlerde uzatmalı) ve tertil üzere idi (tecvitli bir okuyuştu). Besmeleyi, Bismillâh’ı, Er-Rahmân’ı, Er-Rahîm’i med ederek (uzatarak) okurdu.” 
Her tecvit kuralı hüküm olarak aynı şiddette değildir. Sünnet olan kurallar vardır, vacip olan kurallar vardır. Tecvit ilminde iki türlü vacip vardır:
1- Yapılmadığında anlam bozulmasına sebep olan, harflerin öz yapılarını değiştirmemek için uyulması zorunlu olan vacip. Meselâ, Fatiha Sûresinde ve birçok sûrede geçen “EL-RAHMAN” kelimesini, yazıldığı biçimde okumak kelimenin öz yapısına uygun düşmez. Bu kelimeyi “ER-RAHMAN” biçiminde okumak, yani L harfini okuyuştan kaldırmak vaciptir. Hatta kıraat âlimleri L harfiyle okumanın namazı bozacağını söylemişlerdir. “EL-RAHÎM” için de aynı hüküm söz konusudur. Yani harf-i tarif dediğimiz “Elif-Lam”lı isimlerden bir kısmında Elif-Lam okunuyor, bir kısmında okunmuyor. Bunu bilmek, öğrenmek ve uygulamak vaciptir ki, bu Tecvit ilminin konusudur.
2- Yapılmadığında anlam bozulmasına sebep olmayan, fakat Kur’ân’ın okuyuş biçimini güzelleştiren vacip. Meselâ Kur’ân’ı (Tecvit literatürüne göre) ihfa, idğam ve izhar ile okumak vaciptir. Medd-i Muttasıl, yani tek kelime içindeki medleri en az 3 en çok 5 elif miktarı uzatarak okumak vaciptir. (Medd-i Munfasıl denilen iki kelime arasında yapılan medler ise caizdir.) Keza Medd-i Lazım denilen okuyuş biçimi vaciptir. (Medd-i Lin caizdir.) Medli okunan kelimelerde hiç med yapılmazsa kelime tahrif olur, yani kelime kökten bozulur. Kelime kökten bozulunca, anlam da zarar görür. Fakat med yapılmak şartıyla, uzunluğu kestirilemezse kelime kökten bozulmaz. Yani dört elif miktarı uzatılması vacip olan bir kelimeyi hiç uzatmadan okursak kelimeyi tahrif etmiş oluruz. Fakat yanlışlıkla 2 elif miktarı uzatarak okumakla kelimeyi kökten bozmuş olmayız. Dolayısıyla bu durumda anlamı da bozulmaz.
Ancak Allah hiç kimseye güç yetiremediği bir teklif yüklememiştir. Kişi, gerek dilindeki bir konuşma özründen dolayı, gerekse kendisine öğretecek bir kimse veya imkân bulamadığından dolayı tecvidi öğrenememişse Allah katında mazurdur, mesul değildir. Öğrenebildiği kadar öğrenerek, öğrenebildiklerini uygulaması kişiye yeterlidir.
Fakat elinde öğrenme ve uygulama imkânı olduğu halde sırf ihmalkârlıktan dolayı öğrenmeyen veya öğrenip unutan, ya da bildiği halde Kur’ân’ı tecvit üzere okumayanlar mesuldür.

T E C V İ D   K U R A L L A R I

1- MED NEDİR?  (uzatmak)

Med: Uzatılması gereken harfi, gerektiği kadar uzatarak okumaktır.

1 Elif Tutarı Uzatmak Nedir? 1 elif miktarı uzatmak demek elimizi bir yere koyup sonra şehadet parmağımızı yerden en son kalkabildiği yere kadar kaldırma süreci içinde geçen zaman kadar, o harfi uzatmaya denilir.

2–HARF-İ MED (Uzatma Harfi):   Med harfi 3 tanedir.

a- elif  (  ا  ),    b- vav (  و )  c-  ye  (ى )

3- SEBEB-İ MED (uzatma sebebi) 3’tür:

a– Hemze (  ء – ا ),  b-  Şedde (  ّ   ),  c- Cezim(  ْ   )  Şedde ve cezimi bir sayıp, uzatma sebebi ikidir diyenlerde vardır.

     Hemze Nedir? Harekesi olan elife hemze denilir.

Örnekler:

اَ  اِ  اُ    ءَ  ءِ  ءُ 

4- TENVİN Nedir? Arapçada Nekra olan kelimelerin sonunda bulunan iki üstün, iki esre ve iki ötreye denir.

a)  ( ٌ   ٍ   ً    )  (iki üstün, iki esre, iki ötredir)     b)  Sakin Nun  :         ن    

5- MEDD-İ LÎN: (Yumuşak Çekim)

Lin harfileri: (  ا  –   و – ي  )

Meddi Lîn nasıl olur? “vav” ve “ye” harfinden sonraki harf, uzatma sebebi sükûn-u lazım olduğunda meddi lîn olur.

Örnekler:    وَلآنَوْمٌ =”velâ nevvvm”  ,       قُرَيْشٌ  = “kurayyyş”  olarak okunur.

Çekimi(Meddi): Üç vecih çekilebilir. Yani; uzun(4-1) elif arasında çekimi yapılabilir.

6- MEDD-İ TABİİ (Doğal Çekim):

Harekeli bir harfin önüne uzatma harflerinden birisi harekesiz olarak geldiğinde meddi tabi olur. Çekilmediğin de mana bozulur. Çekimi  1 eliftir. 1 Elif çekimi : Elimizi yere koyduktan sonra şehadet parmağımızı normal hızla yukarı kaldırıp yere indirdiğimiz  süre kadardır.

Örnekler:

  âmentü =  آمَنْتُ  ,                           tûbû = تُوبُو  

7- MEDD-İ MUNFASIL( Ayrık Çekim):

Meddi tabili bir kelimeden sonra gelen kelimenin baş harfi uzun elif olduğunda olur. Çekimi caiz olup, 4 eliftir.

Örnekler:

 اِنّيِ آمَنْتُ  = İnnîîîî âmentü ,                  تُوبُو اِلَيْهِ   = tûbûûûû ileyhi

8– MEDD-İ MUTTASIL( Bitişik Çekim) :

Aynı kelime içinde meddi tabili bir harften sonra uzatma sebebi kısa elif  geldiğinde olur. Çekimi lazım olup, 4 eliftir.

    Örnekler:    جاءَ =cââââe,  دَواَءٌ =devââââun, اُلآئِكَ =ulââââike        

9- MEDD-İ LAZIM (Çekimi Gerekli Olan):

Meddi tabiden sonra aynı kelime içinde şeddeli veya cezimli bir harf geldiğin de meddi lazım oluşur. Çekimi vacib olup, 4 eliftir.

1-Kelime-i Müsakkale(Kelimede Ağır Meddi Lazım):  وَلآالضَّالِّينَ  = veleddâââllîn ve El-Haaakkah=  الْحَاقَّةُ

2-Kelime-i Mühaffefe(Kelimede Hafif Meddi Lazım):  ,  آلْآنَ ââlâââne

3-Harf-i Müsakkale(Harfde Ağır Meddi Lazım) :    طسم = tâsîîîmmîîîm’in Sin’i,           الم    =elif lâââmmîîîm’in Lâm’ı

4-Harfi-i Mühaffefe(Harfte Hafif Meddi Lazım)  :   المص   =  elif lâmmiiiim sâââd’ın,  Sâd’ı cezimlendiği için harf-i mühaffefe olur(harfte hafif medd-i lazımdır).

 10- MEDD-İ ARIZ : (uzatmaya arız olan)

Meddi Tabili bir kelimenin üzerinde durak yapıldığın da, med harfinden sonraki harf, harekesiz kalması sebebi ile uzatma sebebi olur. Bu duruma meddi arız denir. 

Örnekler:  يَعْلَمُونَ  = “ya’lemûne “kelimesinde durak yapıldığında, “ya’lemûn”  olarak okunur.

Medd-i Arızın Uzatması; son harfin harekesine göredir:

a)- Son harfin harekesi üstün ise 3 şekilde (vecih) okumak caizdir:

Tûl: (uzun) 4 elif,

Tavassut: (orta) 2-3 elif,

Kasr: (kısaltarak) 1 eliftir.

ÖRNEK :  (ya’lemûne)= ya’lemûn=    يعلمونَ  ,  ( halidîne)= hâlidîn = خالدينَ  : Yani bu durumdaki  kelimeler, 4 veya 1 elif arasında uzatılabilir.

b)-Son harfin harekesi esre olursa; 4 şekilde (vecih) caizdir:

1-tul,   2-tavassut,   3- kasr(kısaltarak okumaktır),

4- Revm: Yalnız kasr ile okunur.

  c)- Son harfin harekesi ötre olursa 7 şekilde(vecih) caizdir.

1- tul,    2-vasat,    3-kasr,    4-tul ile işmam

5- vasat ile işmam,      6- kasr ile işmam,    7- kasr ile revmdir.

REVM: Kelimenin son harekesi, esre olduğunda hafif bir sesle esreyi belirtmek için yapılır. Körlerin, harfin harekesinin durumunu kulakları ile anlamaları için yapılır.

ÖRNEK:

er-rahîmi=  الرّحيمِ      ,           vetebeûni  =  وَاتّبِعونِ        ,             eddîni الدّينِ

İŞMAM: Sükundan sonra dudakları ileriye doğru büzerek toplamak olup, ötre(zamme)de yapılır ki, sağırların ötreyi anlamaları içindir.

Yusuf Suresinde bulunan; “lâ te’menunâ“kelimesi idgam edilerek; “lâ te’mennâ” olmuştur.  Nûn harfi birinci okuyuşta (sâkin) okunup işmam yapıldıktan sonra ikinci okuyuş yapılır. Burada işmam ile ötreye işaret edilmiş olur.

11-  İHFA NEDİR?

      Herhangi bir kelimenin sonundaki tenvin veya harekesiz Nun, aşağıdaki ihfa harflerinden birine rastladığında, nun sesi genizden akıtılarak birbuçuk elif uzatılarak okunur.

        İhfa Harfleri: 15 adettir: DİKKAT: Bu onbeş harfi ezberlemeden öğrenmek için, bu harflerin dışında kalan harflerin görevlerini bilmek yeterlidir.

Örnek:

İzhar harfleri 6’dır, İdagam harfleride 6’dır, İklab harfi de 1 adettir. Toplam 13 harf eder. Alfabedeki harfler 28-13= 15 kalan harflerde ihfa harfleridir.

ت   ث    ج                    س    ش    ص                 ض      ط       ظ   

د          ذ         ز                ف      ق     ك 

Örnekler:  ذِكْرًا كَسِيرًا    =  “zikrannn kesîrâ” derken veya,

      اَنْتَ ennnte ,       مِنْ كُمْ   = minnnküm   derken” n “sesi tamamen ağız az açık, dil damağa temas etmeden nun sesi  burundan akıtılarak söylenir. Bir- bir buçuk elif miktarı bu “n“nin  üzerinde durulur, hemen geçilmez.

       Dudak İhfası:

Sakin “mim” “ba”ya rastladığında dudakları tam bastırmadan hafif aralıklı tutarak işba’ etmeden (bir harf ilave etmeksizin)” mim “sesini genizden akıtmaktır.   Örn:

تَرْمِيهِمْ  بِحِجاَرَةٍ   =  Termîhimm-bihıcârah ,     Not:  Buradaki “hıcaratin“ lafzında durulduğun da yuvarlak “te( ة  )” geçişlerde ince “he“ olarak okunduğundan; “bihıcarah“ şeklinde okunur.

12-  İZHAR NEDİR?  (Belirtmek)

Tenvin veya Harekesiz Nun şu altı harfe uğrarsa izhar olur. İzhar: tenvin ve Sakin Nun’u olduğu gibi okumaktır.

İzhar Harfleri: ا  ه  ح   خ    ع    غ (elif, ayın, ğayın, he, ha, hı)

Örnekler:

       men âmene=   مَنْ  آمَنَ        ğafûrun halîm=   غَفُورٌحَلِيمٌ  

13-  İKLAB: (Çevirmek)

Tenvin veya Sakin Nun (  ب ) harfine uğradığı zaman Nun harfi ve tenvinin N’si (   م  )mim harfine dönerek gunne ile   ( 1- 1.5 ) elif miktarı tutularak okunur.

Örnekler:

لَيُنْبَذَنَّ  = “leyummmbezennne” okunur.        سَمِيعٌ بَصِيرٌ  = “semîummmbesîr” okunur.

14-İDGAM-MEAL GUNNE: (Gunneli Katım)

Tenvin veya Sakin Nun’dan birisi idgam(katma) harflerinden birine uğrarsa o vakit gunneli idgam olur. Bir buçuk elif miktarı gunne yapılır.

İdgam: harekesiz Nun veya Tenvinin sonunda ki (en, in, un) seslerinden, (N) harfini kaldırıp ondan sonra gelen (  ى , م ,  ن ,  و  ) harflerinden   hangisi geliyorsa o harf şeddelenerek çift okumağa idgam denir.

Gunne:  Nun;” n “sesini tamamen burundan akıtarak okumağa gunne denir.

Örnekler:

       وَمَنْ يَعْمَلْ = “ve meyyya’mel” okunur.   “fadlemmminellâhi”  فَضْلاً مِنْ اللهِ okunur.

15-  İDGAM-I MİSLEYN MEAL GUNNE: (Misli misline gunneli idgam)

İdgam-ı Misleyn Meal Gunne: Mim mime, Nun nuna uğrarsa hem misli misline idgam hem de gunne olur.

  Örnekler:

مِنْ نَارٍ   = minnnâr “ okunur.           “aleyhimmmu’sadeh” عَلَيْهِمْ مُؤْصَدَةٍ  okunur.

        Not: Bu iki harfin dışında ki harfler birbirilerine uğrarsa, sadece idgam olurlar; yani şeddelenerek gunnesiz olarak okunurlar.

Örnekler: اَنِضْرِبْبِ آصَاكَ   =eniDribbi âsâke      ve: آوَوْوَ =âvevve olarak okunurlar.

16- İDGAM-I BİLA GUNNE: (Gunnesiz İdgam)

Tenvin ve nunu sakinin(  ل  ve  ر   ) harflerine uğramasında gunnesiz idgam olur.

Örnekler:  مِنْ رَبِّهِمْ = “mirrabbihim” okunur. مِنْ لِسَانِهِمْ (millisânihim) olarak okunur.

17-  İDGAM-I MÜTECANİSEYN: (Aynı Cinslerin İdgamı)

Mahreçleri aynı, sıfatları ayrı olan harfler birbirine uğradığı zaman idgam-ı mütecaniseyn olur.  Harfler:

a– ت   د   ط  Ör.     عَبَدْتُمْ  (  abettüm ) olarak okunur. اَحَطْتُ Tı’nın sıfatı te’den daha güçlü olduğundan idgam-ı nakıs olur.

b- ث  ذ  ظ  Ör:       يلهثْ ذالك (yelhezzâlike) okunur   اِذْظَلَمُو = izzalemû okunur

c-     ب  م  ör:         يَابُنَيَّ ارْكَبْ مَعَنا (yâ büneyyerkemmmeanâ)  Mim sakin olup, b ye uğrarsa izhar olur.

18-  İDGAM-I MÜTEKARİBEYN: (Yakın Cinslerin İdgamı)

 Mahrecileri ve sıfatları yakın olan harfler birbirine uğradığı zaman idgam-ı mütekaribeyn olur.

Örnekler:   a-  ( ل،ر  )     قُلْ رَبِّ  (Kurrabbi) okunur. Sadece lam ra’ya uğradığında idgam olur.

b-  (ك،ق  )   اَلَمْ نَخْلُقْكُمْ      ( elem nahlukküm) okunur. Kaf kalın olduğu için idğamı nakıstır. Kafın kalınlığı belirtilerek oknur.

19- İDGAM-I ŞEMSİYYE   (GÜNEŞ GİBİ AÇIK İDGAM)

  İdğam-ı şemsiyye harfleri 14 tane olup, her ne durumda (   اَلْ  )takısı bu harflerden birine uğrarsa idğamı şemsiyye olur. ( ن ) harfine uğradığında idğamı meal ğunne , diğerlerine uğradığında ise, izhar olur.    örnk:   اَلنَّارُ

İdğamı şemsiyye Harfleri:       ت ث  د ذ   ر ز   س ش  ص ض  ط ظ  ل ن

Örnk:               وَالتِّينِ           وَالشَّمْسُ

20- İZHAR-I KAMERİYYE (Ay ışığı gibi açıkca belirtmek)

Lam-ı ta’rif de denilen el takısı 14 tane kameriyye harflerinden birine uğrarsa izhar-ı kameriyye olur.

Kameriyye harfleri:      ا  ب  ج  ح  خ  ع  غ   ق  ك   م  ه  و  ف  ي

Örnekler:   Velkalemü= اَلْقَلَمُ     Vel’fecr=  وَالْفَجْرِ

21- LAFZATULLAH: (Allah Lafzının Özel Okunuşu)

Eğer ki Allah lafzının makablisi(evveli) meftuh(üstün) veya mazmum(ötreli) ise kalın, meksur(esreli) ise ince okunur.

Örnekler:            نَصْرُاللَّهِ      –           وَاللَّهُ         –         لِللَّهِ   

22-  KALKALE: (yankılandırmak)

Kalkale: Kalkale harfleri kelime ortasında veya sonunda harekesiz olduğun da, kuvvetli bir uğultu ile harfin mahreci çalkalanarak okunmasına kalkale denir.

Kalkale HARFLERİ:     ق  ط  ب  ج   د     “KuTBuCeDin” Harfleri denilir, yani büyük harflerle yazılı harfler KALKALE harfleridir.

Örnekler:   اَحَدٌ : “ehadün” Bu kelime üzerinde durulduğunda “Dal”harfi üzerinde kalkale yapılır. Yani; “ehad” derken dal harfinin haresi ötreyi tam telafuz etmeden, ehadü der gibi durulmalıdır.

tecri: تَجْرِي , bu kelimede kalkale “cim” harfinde yapılır.  “Akdemün” kelimesinde Kaf harfinde kalkale yapılır: اَقْدَامٌ

23–SEKTE:

Sekte Kur’an-ı kerimde 4 yerde yapılr: Sesi nefes alıp vermeden tutmak demektir.

1- Kehf Suresi 1. ayettin sonunda yer alır:

     عِوَجاً  # قَىِّماً         ıvecen   dedikten sonra oradan durak yapılmazsa sesi kesip bir elif sonra “kayyimen “diye devam edilir.

2- Yâsîn Suresi 52. ayette yer alır :

“min merkadinâ’ yı okuduktan sonra durak yapılması vaciptir. Şayet durak yapılmadan geçilirse,

mimmerkadina dedikten sonra sekte yapılır “hâzâ‘den devam edilir. ”   مِنْمَرْقَدِنَا  ** هاَذَا

3- Kıyame Suresinde:    قِيلَ مَنْ  رَاقٍ      “kîle men’de sekte yapılır “raak’ta devam edilir

4- Mutaffifin Suresinde :     كَلاَّ بَلْ رَانَ      “kellâ bel’de nefes tutularak sekte yapılır” râne’den devam edilir.

24- HARFLERİN ÇIKIŞ YERLERİ(MAHREÇLERİ) ve OKUNUŞLARI:

Hemze:      ا     Boğazın sonunda göğüse bitişik olan yerden çıkar. İnce ve şiddetli okunur.

Be:             ب    İki dudağı birbirine vurmakla çıkar.

Te:             ت    Dilin ucunu üst ön dişlerin ortasına vurmakla çıkarılır.

Se:             ث   Peltek se dilin ucunu üst ön dişlerin biraz dışarı çıkararak söylenir. İnce ve yumuşak söylenir.

Cim:           ج   Dilin ortası üst damağa dokundurularak söylenir.İnce ve yumuşak söylenir.

HA:            ح    Boğaz hafif sıkılarak boğazın ortasından çıkarılır. Ağız açılıp,  hafif akıtılarak okunur.  Kalın bir harftir.

HI:             خ    Boğazın üstünden boğaz hırlatılarak çıkarılır. Kalın gizli ve yumuşaktır.

Del :           د     Dilin ucnu üst ön dişlerin ortasına vurmakla çıkarılır. Şiddetlidir.

Zel:             ذ    Peltek”ze” dilin ucunu üst ön dişlerin uçrından biraz dışarı çıkarılmakla söylenir. İnce ve yumuşak okunur.

Ra:            ر     Dilin ucunun biraz gerisi üst ön dişlerin dibine varmakla çıkarılır. İnce ve Kalın okunur.

ze:            ز      Dilin ucu ön dişlerin uçlarına dokundurmakla çıkarılır. ince ve yumuşaktır.

sin:         س      Dilin ucu alt ön dişlerin uçlarına yakın yere dokundurularak çıkarılır. Gizli ve yumuşak okunur.

Şın:         ش      Dilin ortasını üst damağa dayamakla çıkarılır. İnce ve yumuşak okunur.

SAD:      ص      Dilin ucunu alt ön dişlerin ortasına dokudurarak çıkarılır. Yumuşak ve kalın okunur.

DAT:      ض    Dilin yan tarafını sağ veye sol üst azı dişlere dokundurarak çıkarılır. Kalın ve yumuşaktır.

TI:            ط     Dilin ucu üst ön dişlerin damakla bitiştiği yere dokundurarak çıkarılır. Kalın ve şiddetlidir.

ZI:           ظ     Dlin ucunu üst ön dişlerin uçlarından biraz dışarı çıkarmakla okunur. Kalın ve yumuşaktır.

AYIN:    ع      Boğazın ortasını hafifçe sıkmakla çıkarılır. İnce ve açık okunur.

ĞAYN:     غ    Boğazın üst başından çıkarılır. Kalın ses çıkarılır.

Fe:         ف       Alt dudağın iç tarafı ile ön dişlerin ucundan çıkarılır. Yumuşaktır.

KAF:       ق      Dilin kökü damağa vurularak çıkarılır. Kalın ve şiddetlidir.

Kef:        ك       KAF’ın çıkş yerininin az daha alt tarafından çıkarılır. İnce şiddetlidir.

Lam.        ل     Dilin ucu damağa dokundurularak çıkarılır. İnce okunur.

Mim:        م      Dudak içleri hafifçe birbirine dokundurulmakla çıkarılır. İnce okunur.

Nun:      ن        Dilin ucu üst damağın ön dişlere yakın olan yerine dokundurularak çıkarılır. İnce okunur.

Vav:     و         Dudaklar uçları birbirine dokundurulmadan  ileri uazatılarak çıkarılır. Yumuşak okunur.

he:        ه         Hemzenin çıkşının biraz altından çıkarılır. İnce ve yumuşak okunur.

Ye:       ي         Dilin orta bölümü üst damağa dokundurularak çıkarılır. İnce okunur.   

26- RA”nın HÜKMÜ: 

Ra’nın 7 hükmü vardır.                        

1- Ra üstünlü ve ötreli ise kalın okunur . Misal:   racîm= رَحِيمٌ  ,    ruveyda= رَُوَيْدَى                                                           

2- Ra sakin, evvelki üstün ve ötreliyse kalın okunur. Misal:  venhar= وَانْحَرْ ,      nüzur =  نُزُرِْ                                                                                         

 3- Ra sakin, evvelkinin esresi arizi ise “ra” kalın okunur. Misal: لِمَنِرْتَضَى =limenirtedâ,    irciî=  اِرْجِعِى

 4- Ra sakin, evvelki harfte sakinse, bu durumda sakin olan ra”ya itibar edilmez, evvelki sakin harfe bakılır.  Evvelki harf üstün ve ötreli  ise”ra” kalın okunur:

Misaller:    ”  مِنْ كُلِّ اَمْرٍ  =  min külli emrin ” 

بِالصََّبْرِ =bissabri        fissudûri=    فِى الصُّدُورِ                           

كُلُّ  5-  Ra esreli ise ince okunur. Misal: bilbirri=     بِالْبِرِّ   

6- Ra sakin, evvelki esreliyse ince okunur. Misal:  وَاصْطَبِرْ =vastabir. Eğer “ra“nın sonunda istila harflerinden bir bulunursa,

o zaman “ra” kalın okunur. Misal: مِرْصَادًا –  قِرْطَاسٍ  – فِرْقََةٍ

 İstila Harfleri:(ضغْط قظ خص)  Yani:(Dat, Ğayın, Tı, Kaf, Zı, Hı, Sad) harfleri 

 7– Ra sakin, evvelki Lin Harfi ise,  bu durumda “ra” ince okunur:    خَيْر= Hayyr , Seyyr=سَيْر

27-  ZAMİR: 

Zamir: Her ne zaman zamir olan (ه ) he) nin evvelki harfi, harekeli olursa “he” 1 elif miktarı uzatılarak okunur.

Örnekler:         اِنَّهُ –  لَهُ  ,   Kelimenin aslından olan”he”ler uzatılmaz.     Ör.   مَانَفْقَهُ (mâ nefkahu)

He esreli evvelki harf üstünlü ise çekilmez.  مُنْتَهِ    ,     He üstünlü ise uzatılmaz.    سَفِهَ  ,

Şu durumda uzatılmaz:

hüdâhü= فِيهِ

aleyhi= عَلَيْهِ

اِلَيْهِ =ileyhi

هُدَاهُ = hüdâhü

لَهُ الْحَقُّ =lehülhakku  okunur.

He üzerinde durak yapıldığında çekilmez.  مَالُهُ    “Mâlüh” olarak okunur.

28- VAKIF (Durak İşaretleri):

cim(   ج   ) : Geçmek caizse de durmak evla.

ze  (   ز   ):    Durmak caizse de geçmek evla.

Tı  (    ط   ) :  Cevaz ve  mutlak durak nişanıdır.

Sat (  ص ):   Durak için rusat var .

Kaf: (   ق ): Durmak daha iyidir ancak; durmamakta caizdir.

Kıf (   قف  ): Durmak anlamındadır. Durulduğunda manaya güzellik katacağı için durmak evladır.

Ke (kezâlike anlamında (  ك   ): Bir önceki durağa işarettir.

Üç Nokta(    .۰.           .۰.  ) Bir ayette yakın aralıklarla bu üç nokta şeklindeki işarete rastlanılırsa, birinde durulup diğerinde durulmayacağı anlamındadır.

Ayın (   ع  ) : Ayet sonlarında bulunan bu işaret konunun bittiğine, namaz esnasında rastlanılırsa rükuya eğilmeye işarettir.                                                                                           

Mim ( م  ) : Durmak şart, durulmazsa küfre yakın    

Lâ ( لا  ): Kesinlikle durulmaz. Nefes yetmediğinde durulursa nefes alındıktan sonra geriden alınarak okunur.

29-HARFLERİN SIFATLARI:

1-CEHR: Harf hareke ile söylendiğinde mahreçte aralık bırakılmaksızın nefesin hepsi veya bir kısmı tutularak okunmasıdır.

Harfler: ظ-ل-ق-و ربْض اذْغزا -جنْد- م-ط-ي-ع

2- HEMS: Bu sıfat, harf hareke ile söylendiğiğinde mahreçte aralık kalmaksızın, nefesin hepsi veya çoğu tutularak sesin açık olarak çıkması durumudur. CEHR ile okunan harfler:  ظ ل قو ربض ا ذ غزج ن د م ط ع

3- ŞİDDET: Sertlik anlamına gelmekte olup, harf sakin olduğunda sesin kesinlikle akmamasıdır.

Harfler:                       ا جد ق ط ب ك ت

 4- REHAVET: Gevşeklik manasındadır. Harf sükun ile okunduğunda, sesin tam olarak okunmasıdır. Rehavet Harfleri:

Ör:      خ س ح ظ ش ص  هَ ز و ض غ ث ي ف ذ 

5- BEYNİYYE: Aralık anlamındadır.Sesin tamamen akıp akmaması arasındadır ki, harfleri:

Örnkl.: …………  ….. ل ن ع م ر

6- İSTİ’LA: Yükseliş anlamına gelirki, harfin okunmasında dilin üst damağa yükselmesidir.

Harfler:                     ض غ ط ق ظ خص

7- İSTİFAL: İstilanın zıddı olup, harf okununca, dilin aşağı çeneye düşüp, üst damağa yükselmesidir.

Harfler:                     احشر دثعلمك سوف تجه بذ

8- Itbâk: Kapatmak anlamındadır. Harf söylenince dilin üst damağa kapanmasına denilir.

İtbak Harfleri: ص ض ط ظ

9- İnfitâh: Harf söylendiğinde, dil ile üst çene birbirinden ayrılarak aralarından hava çıkmasıdır.

İnfth. Harfleri: منْ أخذ وجْد سعة فزكّا   حقّ له شرْب غيْث

10- İsmât: Sıfatı ve harfleri , geçen altı harfin ve med harflerinin maadalarıdır(başkalarıdır)

11- Kalkale: Sesi mahreçte hareket ettirmektir.

Harfleri: قطب جد

12- Safîr: Islık çalmak manasına gelen safir sıfatı, harf söylenince, ıslığa benzer ses çıkarmaktır.

Harfleri: صسز

13- Tekrir: Ra harfine mahsustur. Ra harfi söylendiğinde dilin sürçmesidir. Ra’nın tekrarından sakınılmalıdır.

Harfi: ر  (R)

14- İzlak: Bu sıfat harf söylendiğinde dilin hızla hareket etmesidir.

30- DİĞER SIFATLAR:

1-Tefeşşi: Bu sıfat harf söylendiğinde sesin ağız içine dağılıp zay-ı mu’ceme mahrecine varınca onu uazatmağa denir. Harfi : ( ش )

2- İstitâle : “Sad “harfinin evvelinden sonuna dek uzayıp çekilmesine denir.

3- Ğunne: Sesingenizden gelmesine denir. Mim ile nun harfine özgüdür.

31-SIFAT-I ARIZALAR:

1- Tefhim: Harfi kalın okumağa denir. İstila harflerinde kalın okumak vacibtir. İstl.Harfleri:ض غ ط ق ظ خص

2- Terkik: Harfi ince okumağa denir. Râ – elif- ve Vav’ın dışında ince okumak terkik vacibtir.

3- İdgam: Katmak demektir

4- İhfa : Nun herfini genizde bir elif tutarak gizlemek demektir.

5- İzhar: İzhar harlerine sakin nun ve tenvinler rastladığında nun sesini açıkğa çkarmaktır.

6- Kalb: Sakin nun ve tenvini halis mime çevirmeye ve ba olduğunda da onu gunne ile gizlemeye denir.

7-Medd: Uzatılması gereken harfi uzatmaktır.

8- Vakf: Nefesle beraber sesi kesmektir.

9- Sekte: Nefes almadan sesi kesmektir.

10- Sükun : “İlm” gibi kelimelrde durulduğunda sukün yapılır.  “Enamte” gibi kelimelerde durulduğunda  ise sükunu yapmayıp, hareke katmak lahndır.

11- Hareke: hareke sükunun zıddıdır.

32- BAZI KELİMELER:

1-İmâle : Lügatta meyl ettirmektir. İstilahta:” Elif “ harfini “YE” gibi kılıp, elifin makablindeki üstünü esre gibi okumaktır. Hud S. 41’de  “Bismillahi mecrâhâ”yi “Bismillahi mecrîhâ” gibi okumaktır.     بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَايهَا  “yı =

بِسْمِ اللَّهِ مَجْرِيهَا     şeklinde okunmalıdır.

2-Teshil: Lügatta kolaylaştırmaktır. İstilahta: iki hemze birbirini takipte ikinci hemzeyi, hemze arası ile harekesi aynı cins olan elif beyninde HE şaibesi olmadan okumaktır. Fussilet s.”  اَاَعْجَمِيٌ “kavli şerifinde olduğu gibi. “Ehâ a’cemiyyun” şeklinde okumak hatadır.

3-Lahn  : Harflere ve mahreclere dikkat etmeden hatalı okumamaktır.

Kalın harfleri ince okumak, inceleri kalın okumak, medleri haddinden fazla uzatmak, medsiz harfleri uzatmak hepsi lahndır.

4-Teşdid: Şeddeli harf üzerinde vakf olunduğunda o şeddeli harfi harekelememektir.

5-İnhifaz: İstilanın zıddı olup, harf okununca, dilin aşağı çeneye düşüp, üst damağa yükselmesidir.

Harfler:

احشر دثعلمك سوف تجه بذ